مروری برتاریخچه متادون

متادون از خانواده مواد شبه افیونی است و بیشتر در درمان وابستگی به سایر شبه افیونی ها نظیر هروئین، کدئین و مورفین کاربرد دارد. متادون یک شبه افیونی (اپیوئید) مصنوعی است، یعنی از مواد شیمیایی در آزمایشگاه به دست می آید. سایر شبه افیونی ها یا طبیعی هستند مانند مرفین و کدئین که فرآورده های طبیعی بوته خشخاش هستند و یا شبه افیونیهای نیمه مصنوعی هستند مانند هروئین، که مرفینی است که به طریقه شیمیایی پردازش شده است.

(دی استیل مورفین) متادون در طی جنگ دوم جهانی در آلمان ساخته شد و اولین بار برای تسکین درد به کار رفت. درمان با دوز نگهدارنده متادون برای اولین بار در سال های ۱۹۶۰ متداول شد. استفاده از دوز نگهدارنده متادون به تنهایی منجر به معالجه فرد معتاد نمی شود، بلکه به عنوان یک مخدر کم خطر جایگزین نمی گردد. بیشتر کسانی که متادون برای شان تجویز می شود، برای وابستگی به مواد افیونی ها تحت درمان قرار گرفته اند. این افراد شامل کسانی هستند که به داروهای غیرقانونی مانند تریاک و هروئین و داروهای تجویز شده توسط پزشک نظیر کدئین وابستگی پیدا کرده اند. افراد معتاد به مواد شبه افیونی های کوتاه اثر مانند هروئین باید متادون را به طور منظم دریافت کنند تا از بروز علائم ترک جلوگیری شود.البته اين امر در صورتي اتفاق مي افتد كه امكان ترك به صورت كامل وجود نداشته باشد ،ميتوان در شرايط خاص ( به عنوان مثال وجود بيماريهاي خاص و کشنده يا سن بالا و …) از اين دارو در جهت كاهش اثرات زيان بار اعتياد استفاده كرد. همچنین متادون برای کسانی که به طور مرتب از مواد شبه افیونی به طو رتزریقی استفاده می کنند و آلوده به ویروس ایدز HIV یا هپاتیت C هستند، تجویز می شود تا به ادامه روند ترک در این افراد کمک کند و خطر انتشار عفونت را از طریق استفاده از سوزن مشترک کاهش دهد. متادون گاه در تسکین درد افراد مبتلا به درد شدید مزمن یا درد همراه با بیماری های علاج ناپذیری که منجر به مرگ می شوند، به کار می رود.

هشدار در مورد متادون:

بطور کلی متادون (اعتیاد به مخدر را درمان نمی کند بلکه گاهی بطور کوتاه مدت (حداکثر یک هفته ) در طی مدت سم زدایی تدریجی با دوز کم استفاده شده و بتدریج قطع می گردد. درمان طولانی مدت با متادون تنها تغییر نوع ماده مخدر جهت کاهش میزان آسیب در کسانی است که رفتارهای پرخطر از جمله تزریق با سرنگ آلوده داشته و قصد ترک ندارند و یا مبتلا به بیماری لاعلاج و حادی هستند که امکان ترک وجود ندارد.

مصرف طولانی مدت متادون دارای عوارض جسمانی و روانی مشابه با سایر مخدرهای افیونی است و قطع مصرف موجب بروز علائم ترک (سندرم قطع مصرف مخدر) مشابه سایر مخدرها از جمله تریاک و هروئین شده و گاه شدت بیشتری هم دارند. در بسیاری از مواد و متادون با دوز بالاتری نسبت به اعتیاد قبلی بیمار به مخدر مورد سوء مصرف قرار می گیرد و به علت عدم وجود علائم نئشگی و سرخوش دوز مصرف بتریج بالا رفته و اعتیاد میزان وابستگی بیمار به مخدر نسبت به زمان مصرف قبلی (تریاک، هروئین و….) بیشتر شده و ضمن افزایش احتمال عود در صورت بازگشت به مصرف ماده مخدر قبلی میزان مصرف و اعتیاد افزایش می یابد.

متادون

متادون یکی از انواع مواد مخدر صنعتی است که از خشخاش به دست می آید. این ماده که در دسته اپیوییدها جای دارد، به منظور مصارف پزشکی و درمانی تولید شده و تاثیرات آن مشابه هروئین می باشد. متادون و بوپرنورفین در برخی از کشورها به عنوان یک ماده کمکی برای ترک اعتیاد به هروئین مورد استفاده قرار می گیرد. مانند سایر مواد افیونی دیگر، متادون نیز سیستم عصبی بدن را تحت تاثیر قرار داده و باعث التیام یافتن درد می شود. پس از مصرف متادون معمولا احساس گرمی در بدن، سرخوشی و رها شدن از اضطراب و تشویش به فرد دست می دهد.

• متادونی که برای رها شدن اعتیاد افراد به هروئین خیابانی تجویز می شود، معمولا به صورت مایع بوده و نوشیده می شود. با این حال متادون در قالب قرص و مایع تزریقی نیز تولید می شود. بوپرنورفین نیز که خواصی مشابه متادون دارد به صورت زیرزبانی بوده و در داخل دهان حل می شود. تاثیرات این ماده بلافاصله پس از مصرف آغاز شده و تا چندین ساعت ادامه پیدا می کند.
• متادونی که توسط پزشک تجویز شده است، مانند انواه دیگر داروها، تحت کنترل و نظارت شدید تولید شده و لذا مصرف کنندگان آن می توانند از خلوص و قدرت آن اطمینان حاصل کنند. با این حال، متادونی که از بازارهای سیاه و غیر قانونی تهیه می شود قابل اعتماد نبوده و مصرف کنندگان نمی توانند از خلوص یا میزان اثرگذاری آن مطمئن باشند. این احتمال وجود دارد که این نوع متادون دارای قدرت و یا اثر گذاری بیشتری بوده و مشکلاتی را برای مصرف کننده به همراه داشته باشد.

آشنایی با قرص متادون

مصرف متادون موجب تنگی نفس می شود که در برخی موارد می تواند موجب مرگ شود به علت اینکه مصرف این داروی مخدر (متادون) موجب اختلالات فکری و روحی می شود لذا مصرف آن در هنگام رانندگی و سایر کارهایی که نیازمند تمرکز زیادی است توصیه نمی‌شود. به علت مرگ آور بودن این دارو بهتر است از غذاها و داروهایی که حاوی الکل است بپرهیزید به علت اعتیاد آور بودن متادون هرگز بدون تجویز پزشک از آن مصرف نکنید. اگر به بیماری هایی مانند بیماری های کبد و کلیه، پائین بو دن فشار خون، داشتن بیماری های روحی بر اثر اعتیاد به مواد مخدر و مشکلات تنفسی هستید مصرف داروی متادون موجب مرگ می شود . مصرف بیش از اندازه این داروی مخدر (متادون) ورم کردن پوست صورت، خواب‌ آلودگی، ا حساس سرگیجه، اضطراب و کاهش میل جنسی می شود.

مشکلات روانشناسی و روانپزشکی مصرف قرص متادون

همانطور که در بالا ذکر شد، علاوه بر مشکلات جسمی و فیزیولوژیک، این بیماران معمولا دارای مشکلات عدیده روانشناسی و روانپزشکی می باشند، که در عملکرد جنسی این افراد تاثیر سوء بسزائی دارند.

عمده ترین این مشکلات عبارتند از؛ اضطراب، افسردگی، مشکل با همسر، خانواده و اجتماع، مشکلات اقتصادی، و عدم آگاهی کافی. کلا اختلال در نعوظ جسمی سه علت بزرگ دارد: هورمونی، عروقی و عصبی. در شرایط طبیعی فقط ۲ درصد اختلال نعوظ منشاء هورمونی دارد. در این بیماران احتمال اینکه منشاء اختلال نعوظ هورمونی باشد، خیلی زیاد است.

علل هورمونی در این بیماران کاهش تستوسترون خون و افزایش پرولاکتین خون می باشد. در ضمن سایر علل مهم اختلال نعوظ مثل مصرف داروهای مختلف و دیابت را هم باید مد نظر داشت. بیمارانی که تحت درمان با متادون هستند، اگر مبتلا به اختلال نعوظ بوده و سایر علل اختلال نعوظ مثل دیابت و فشار خون نیز داشته باشند، درمان آنها مشکل تر خواهد بود. اغلب معتادان معمولا سیگار نیز می کشند. در شرایط عادی، میزان اختلال نعوظ در افرادیکه سیگارکش قهار هستند، ۲ برابر افراد غیر سیگاری است. بنابراین معتادان تحت درمان با متادون که سیگار نیز می کشند، مشکل در عملکرد جنسی آنها بیشتر خواهد بود.

درمان مشکلات جنسی این بیماران مستلزم تشخیص علل ایجاد کننده این مشکلات می باشد. معمولا برای درمان این افراد یک تیم متخصص لازم است. چون جنبه های مختلف زندگی این افراد آسیب دیده است. فردیکه بعلت اعتیاد کار خود را از دست داده و بیکار است، خانواده وی از هم پاشیده و به مقدار زیادی مقروض شده است، مشکلات جنسی وی نیازمند درمانهای تخصصی است.

عوارض ناشی از مصرف متادون

• وابستگي فيزيولوژيك
• تهوع و استفراغ
• سرگيجه، احساس سبكي در سر
• تعريق شبانه و منگي
• تغيير در عادت ماهيانه (اغلب سوءمصرف‎كنندگان مواد افيوني در اين زمينه اختلال نشان مي‌دهند كه با متادون بهبود مي‌يابد)
• كاهش اشتها در اوايل مصرف‌ (معمولاً به سرعت مرتفع مي‌شود)
• ضعف و وقفه تنفسي منجر به مرگ (دپرسيون تنفسي) (به خصوص در حضور ساير مواد تضعيف‌كننده دستگاه عصبي)
• گزارشهاي موردي: افت فشار خون، ادم، كولاپس

متادون از جهاتي با ساير مواد افيوني تفاوت دارد: نيمه عمر طولاني‌تري دارد، مدت اثر آن در افراد مختلف متفاوت است، ميزان انتشار آن در بافتها بيشتر است و به دنبال مصرف مداوم در بدن تجمع پيدا مي‌كند.
پس از اولین بار مصرف، افراد ممکن است بیمار شده و یا به یبوست دچار شوند. در صورتی که دوز زیادی از متادون مصرف شود، خاصیت تسکین دهنده آن افزایش یافته و فرد دچار خواب آلودگی می شود. مصرف بیشتر، باعث کما و یا بروز اختلالات تنفسی خواهد شد.

زنانی که به طور مداوم از متادون یا سایر اپیوییدها استفاده می کنند عادت ماهانه خود را از دست داده و پریود نمی شوند. تنها زمانی که مصرف خود را قطع کنند سیستم بدن آنها به حالت طبیعی بازگشته و پریود می شوند. بنابراین در صورتی که در طول این دوره از قرص های پیشگیری از بارداری استفاده نکنند، احتمال بارداری نیز زیاد خواهد بود.

مواد افیونی احتمال سقط جنین و یا تولد کودکان زیر وزن استاندارد و یا به صورت نارس را افزایش می دهد. در صورتی که فرد معتاد به مواد مخدر باردار باشد، قطع ناگهانی مصرف توصیه نمی شود، چراکه این کار خطر سقط جنین و یا تولد زود هنگام کودک را افزایش می دهد.

عوارض مصرف متادون در آقایان

در درمان جایگزین با متادون یک ماده مخدر خطرناک (مثلا تزریق هروئین) با یک ماده مخدر کم خطرتر مثل متادون جایگزین می شود. متادون از چند طریق سبب آسیب به قدرت باروری مرد و اختلالات جنسی در مرد می شود.

امروزه مصرف مواد مخدر توسعه روزافزون در بعضی از جوامع از جمله جامعه ما داشته است. مصرف مواد مخدر عوارض خانما نسوز دارد. افرادی که سالها است از متادون استفاده می کنند فکر می کنند که دیگر معتاد نیستند. در صورتیکه از نظر علم پزشکی افرادیکه متادون مصرف می کنند، آنها هم معتاد به مواد مخدر محسوب می شوند. در درمان جایگزین با متادون یک ماده مخدر خطرناک (مثلا تزریق هروئین) با یک ماده مخدر کم خطرتر مثل متادون جایگزین می شود. فردیکه در روز مثلا معادل ۴۰ میلیگرم متادون مصرف می کند، معتاد به مواد مخدر ۷-۸گرم تریاک می باشد.

مواد مخدر و متادون سبب کاهش و از بین رفتن میل جنسی، اختلال نعوظ و اختلال در انزال می گردند. حدود ۷۵ درصد این بیماران از کاهش و یا از بین رفتن میل جنسی شکایت دارند. حدود ۷۰ درصد دارای مشکل در برانگیختگی جنسی و ۶۰ درصد دارای مشکل در رسیدن به ارضاء جنسی هستند. این بیماران معمولا بعلت سالها اعتیاد دارای بنیان خانوادگی سستی می باشند و اختلالات جنسی سبب می شود که به این مشکلات اضافه شود و گاها نیز منجر به طلاق می گردد. منشاء اصلی مشکلات جنسی در این مردان، کاهش هورمون تستوسترون است.

لازم به ذکر است، تستوسترون در خون بر دو نوع است، تستوسترون آزاد (حدود ۲ درصد تستوسترون) و تستوسترون متصل به گلوبولین و آلبومین. فقط تستوسترون آزاد است که در عملکرد جنسی اهمیت دارد، بنابراین در این افراد باید میزان تستوسترون آزاد خون اندازه گیری شود. با بالا رفتن سن از میزان هورمون تستوسترون کاسته شده و یک حالتی در مرد ایجاد می شود که به آن یائسگی مردانه می گویند. در بیماران مرد که متادون مصرف می کنند همین حالت یائسگی مردانه ایجاد می شود.

این افراد بعلت کاهش هورمون مردانه علاوه از اختلالات جنسی و آسیب به قدرت باروری، دچار خستگی، تغییر خلق، کاهش فعالیت فیزیکی، پوکی استخوان، اختلال خواب، لاغر شدن عضلات و کاهش قدرت عضلانی و ریزش موی بدن می شود .تجویز هورمون مردانه می تواند مفید باشد، اگر بطور نامناسب تجویز شود، سبب عوارض بسیار شدید از جمله تحلیل رفتن بیضه ها می شود. درمان این بیماران باید حتما توسط فرد متخصص در این زمینه باشد. مشکل دوم که این بیماران دارند، افزایش پرولاکتین خون است. پرولاکتین یک هورمون زنانه است و سبب ترشح شیر در خانم ها می شود. افزایش این هورمون در مردان سبب اختلال نعوظ، و کاهش میل جنسی می شود. بنابراین باید برای کاهش میزان پرولاکتین این بیماران نیز دارو تجویز کرد. سابق بر این داروهائیکه سبب کاهش پرولاکتین خون می شدند، دارای عوارض زیادی بودند ولی اکنون داروهای کم عارضه و موثرتر در دسترس هستند.