حشیش ماده ایست به رنگ سبز تیره و گاه قهوه ای مایل به سبز شبیه به حنا که از گل ، برگ و یا ساقه گیاه شاهدانه یا کانابیس ( Cannabis ) و از ترشحات چسبنده آن ها به صورت صمغ به دست می آید و ماده ای توهم زا و بسیار اعتیادآور است. منشأ اولیه این گیاه مشخص نیست اما به نظر می رسد در آسیای مرکزی باشد. اکنون این گیاه در بسیاری از نقاط جهان کشت می شود. شاهدانه حدود سه ماه پس از جوانه زدن به رشد کامل می رسد و برگ های آن به ویژه برگ های بالایی آن دارای غده هایی مملو از رزین است که این رزین ها دارای ماده ای به نام تترا هیدرو کانابینول یا تی اچ سی ( Tetrahydrocannabinol - THC ) است. برگ این شاهدانه را پس از چیدن در سایه خشک می کنند سپس خرد کرده و به صورت توتون در می آورند. این ماده توتون شکل در ایران ، بنگ در سوریه و لبنان حشیشه الکیف ، در آفریقای مرکزی کامبا ، در اسپانیا وید ، در انگلستان گراس و یا در کشورهای آمریکایی و بسیاری از کشورهای اروپایی ماری جوانا نام دارد. ماری جوانا یا گراس یا علف عمدتاً از قسمت های بالایی برگ های گل و تخم های شکفته شده شاهدانه تهیه می شود و هر قدر به سر شاخه ها نزدیک باشد مرغوب تر است. گراس به صورت خوراکی نیز قابل استفاده است. در قدیم گاهی در غذا یا دوغ ریخته می شد و مصرف می گردید.

در آسیا به صمغی که از برگ ها و سرشاخه های گل دار جوان به دست می آید ، گانجا و به رزین آماده که از سرشاخه های بوته ماده گرفته می شود چرس می گویند. چرس از گانجا و گانجا از بنگ قوی تر است. از تقطیر حشیش و استخراج ماده شیمیایی موثر آن مایعی به رنگ سبز تیره به نام روغن حشیش به دست می آید که ماده ای است بسیار قوی ، خطرناک و متناسب با غلظتی که دارد ممکن است 5 تا 15 برابر قوی تر از حشیش باشد. ماری جوانا تقریباً 1 تا 10 درصد تی اچ سی ، حشیش تقریباً 5 تا 15 درصد تی اچ سی و روغن حشیش تقریباً 60 درصد تی اچ سی دارد.

مصرف حشیش در جوامع بشری به دوران پیش از ثبت تاریخ بر می گردد. از شش هزار سال قبل در چین از گیاه شاهدانه به عنوان ماده  ای سکرآور استفاده می کردند. در قرن نوزدهم ، پزشکان اروپایی مفید بودن شاهدانه را به عنوان یک محرک اشتها و داروی ضد تشنج و کاربرد درمانی آن در مورد دامنه متنوعی از بیماری ها از جمله میگرن ، آسم و قاعدگی دردناک تشریح کردند. شواهد نشان می دهد که ماری جوانا در درمان گلوکرم یا آب سیاه و کنترل تهوع در شیمی درمانی سرطان موثر است.

ماری جوانا و حشیش معمولاً مانند سیگار دود می شودند که این روش مصرف ، شیوه ای بسیار موثر برای رسیدن مواد به مغز است. اثرات آن پس از چند دقیقه شروع می شود و طی حدود 30 ثانیه به اوج می رسد و 2 تا 4 ساعت دوام می آورد. برخی اثرات حرکتی و شناختی آن 5 تا 12 ساعت طول می کشد. گاهی اوقات افراد این مواد را از طریق دهانی و به صورت پخته شده در درون شیرینی یا کیک شکلاتی مصرف می کنند که در این صورت تأثیر آن تا 2 تا 3 ساعت بعد آشکار نمی شود. برخی مصرف کنندگان نیز حشیش را در غذا مخلوط می کند یا از آن به هنگام دم کردن چای استفاده می کنند.

نشانه های بالینی مصرف حشیش

واکنش های افراد به مصرف حشیش و ماری جوانا متفاوت است. این تفاوت به مقدار مصرف ، تجربه قبلی مصرف و انتظارات مصرف کننده بستگی دارد. مصرف این مواد به مقدار کم مثلاً 5 تا 10 میلی گرم سبب آرامش می شود و به عنوان کند کننده دستگاه عصبی مرکزی عمل می کند ، اما با مصرف 30 تا 70 میلی گرم واکنش های شدید و طولانی ایجاد می شود که به واکنش های ناشی از مصرف مواد توهم زا شباهت دارد. در این حالت تغییرات ادراکی و حسی روی می دهد که ممکن است با افکار پارانوییدی همراه باشد.

هنگامی که ماری جوانا تدخین می شود ، تی اچ سی به سرعت از راه عروق فراوان موجود در ریه ها جذب می شود و سپس به قلب و مغز می رسد. با این حال تی اچ سی در سایر اندام ها مانند کبد ، کلیه ها ، طحال و بیضه ها نیز انباشته می شود. تدخین به وسیله سیگار باعث انقتال 10 تا 20 درصد تی اچ سی موجود ماری جوانا می شود ، اما تدخین به وسیله چپق یا قلیان مقدار بیشتری از تی اچ سی را منتقل می کند و تأثیر بیشتری دارد.

طی دو ساعت پس از مصرف حشیش و ماری جوانا ممکن است علایم پرخونی ملتحمه چشم ، افزایش اشتها ، خشکی دهان ، افزایش ضربان قلب ، احساس کند شدن زمان ، اختلال قضاوت ، سرخوشی و مردم گریزی دیده شود. مصرف طولانی مدت حشیش می تواند با آتروفی مغزی ، استعداد تشنج ، آسیب کروموزومی ، اختلال فعالیت ایمنی ، تغییر علظت تستوسترون و بی نظمی دوره های قاعدگی همراه باشد. به علاوه می تواند سبب عقیم شدن مردان و نازایی در زنان شود. مقادیر بالای مصرف حشیش می تواند سبب حالات روان پریشی شود و نشانه های رون پریشی در اسکیزوفرنی را تشدید کند. شواهدی از افزایش میزان افسردگی ، حمله های پانیک یا وحشت زدگی و افکار خودکشی در مصرف کنندگان مزمن حشیش وجود دارد. برخی مصرف کنندگان طولانی مدت حشیش ، علائم کمبود انگیزه را نشان می دهند که نشانگان بی انگیزگی ( amotivational syndrome ) نامیده می شود. مشکلات آن ها عبارت از عدم توجه به مسائل مربوط به زندگی خودشان ، عدم تمایل به کار کردن ، خستگی و خواب آلودگی ، برنامه ریزی ضعیف ، کناره گیری از دیگران و بی توجهی به ظاهر جسمی است.

مصرف مقدار کم تا متوسط ماری جوانا هماهنگی حرکتی را مختل می کند و بر زمان واکنش ترمزگیری و توانایی عبور از جاده های پر پیچ و خم اثر سوء می گذارد. بنابراین ، رانندگی در حالی که فرد تحت تأثیر این ماده قرار دارد ، خطرناک است. با مصرف ماری جوانا حافظه کوتاه مدت آمادگی بیشتری برای مختل شدن پیدا می کند. مثلاً فرد ممکن است رشته کلام را از دست بدهد یا به نگام صحبت کردن ، حواسش یک لحظه پرت شود و فراموش کند چه می خواسته بگوید. به علاوه ، ماری جوانا با یا ایجاد اختلال در انتقال اطلاعات جدید از حافظه کوتاه مدت به حافظه دراز مدت ، یادگیری را هم مختل می کند.

نشانه های مسمومیت با حشیش

حدود 2 ساعت پس از مصرف حشیش ، فرد مصرف کننده دچار اضطراب ، اختلال قضات ، انزواطلبی ، خشکی دهان و افزایش اشتها ، افزایش ضربان قلب و پرخونی ملتحمه چشم می شود. بین 8 تا 12 ساعت پس از مصرف این ماده ، فرد دچار اختلال در مهارت های حرکتی می شود. مسمومیت حشیش معمولاً حساسیت مصرف کننده را نسبت به محرک های بیرونی بالا می برد ، جزئیات تازه را قابل درک می کند ، درک زمان را به طور ذهنی کندتر می کند. همچنین با مقادیر بالای مصرف ، فرد احساس دگرسان بینی خود ( depresonalization ) و گرسان بینی محیط ( derealization ) پیدا می کند.

نشانه های ترک حشیش

نشانگان ترک حشیش در کسانی دیده می شود که پس از مصرف دراز مدت مقادیر زیادی از این ماده ، ناگهان آن را قطع می کنند. این نشانه ها چند ساعت پس از آخرین مصرف شروع می شود ، طی 8 ساعت به اوج می رسد و 2 تا 3 روز باقی می ماند. این نشانه ها شامل تحریک پذیری و بی قراری اضطراب ، اختلال خواب و بی اشتهایی ، تعریق و لرزش ، اسهال ، تهوع و استفراغ ، دردهای عضلانی و افزایش دمای بدن است.