اختلالات خواب و بیداری

انجمن روان پزشکان آمریکا، ۱۰ اختلال یا گروه اختلالی را به عنوان اختلالات خواب و بیداری فهرست کرده است که در اینجا ما به آنها اشاره می کنیم. جالب آنکه این اختلالات ریشه در بالین فرد دارد.

انواع اختلالات خواب و بیداری:

1. اختلال بی خوابی
2. اختلال پرخوابی
3. حمله خواب
4. اختلالات مرتبط با تنفس

• کمبود تنفس وقفه تنفسی انسدادی خواب
• وقفه تنفسی مرکزی خواب

• وقفه تنفسی مرکزی ایدیوپاتیک خواب
• تنفس شین استوکس
• وقفه تنفسی مرکزی خواب همراه با مصرف مواد افیونی
• کمبود تهویه مرتبط با خواب

5. اختلالات ریتم شبانه روزی خواب-بیداری

• نوع تأخیر مرحله خواب
• نوع جلو افتادن مرحله خواب
• نوع نامنظم خواب بیداری
• نوع خواب بیداری غیر ۲۴ ساعته
• نوع نوبت کاری
• نوع نامعین

6. بدخوابی ها (پاراسومنیاها)
7. اختلالات برانگیختگی خواب

• نوع خواب گردی
• نوع وحشت خواب

8. اختلال کابوس
9. اختلال رفتاری REM
10. سندرم پاهای بی قرار
11. اختلال خواب ناشی از مواد/ دارو

اختلال بی خوابی

بی خوابی (insomnia) عبارت است از اشکال در شروع یا دوام خواب. بی خوابی شایع ترین نوع شکایت خواب بوده ممکن است مداوم یا گذرا باشد. مطالعات پیمایشی میزان شیوع یک ساله این اختلال را در افراد بزرگسال ۳۰ تا ۴۵ درصد گزارش کرده اند.

طبق تعریف انجمن روان پزشکان آمریکا اختلال بی خوابی عبارت است از نارضایتی از کیفیت یا کمیت خواب همراه با یک یا چند مورد از علایم زیر:

– اشکال در شروع خواب

– اشکال در تداوم خواب همراه با بیدار شدن های مکرر یا اشکال در بازگشت به خواب

– سحرخیزی همراه با ناتوانی فرد برای به خواب رفتن

امروزه مشخص شده است که بی خوابی می تواند اختلال مستقلی باشد. در گذشته به پزشکان هشدار داده می شد که علت بی خوابی را درمان کنند نه علایم را. در این توصیه یک مفهوم ضمنی وجود داشت که با درمان علت، مشکلات بی خوابی بهبود می یابد. اما تجربه بالینی این را نشان نمی دهد. بنابراین درمان های موجود معطوف به تسکین و کنترل علایم هستند. در گذشته اینطور استدلال می شد که اگر بی خوابی مربوط به افسردگی باشد، درمان بی خوابی موجب پنهان شدن افسردگی شده در نتیجه در درمان افسردگی تداخل ایجاد می کند. به نظر نمی رسد این موضوع درست باشد.

بی خوابی کوتاه مدت معمولاً همراه با اضطراب است و یا عارضه ای از یک تجربه اضطراب انگیز یا انتظار یک تجربه اضطراب انگیز (مثل امتحان یا مصاحبه شغلی) است. در برخی افراد این نوع بی خوابی گذرا ممکن است با واکنش سوگ، فقدان عزیزان یا تقریباً هر تغییر یا استرس زندگی مربوط باشد. عارضه احتمالاً جدی نیست، هر چند گاهی دوره روان پریشی یا افسردگی شدید با بی خوابی حاد شروع می شود.

این حالت معمولاً نیازی به درمان اختصاصی ندارد. و در مواردی که استفاده از داروهای خواب آور جایز باشد، هم پزشک و هم بیمار باید بدانند که درمان دارویی کوتاه مدت خواهد بود و برخی علایم از جمله عود کوتاه مدت بی خوابی پس از قطع مصرف دارو دیده خواهد شد.

بی خوابی مداوم گروه نسبتاً شایع تری از اختلالات را تشکیل می دهد که در آنها مشکل عمده به خواب رفتن است و نه دوام خواب. این نوع بی خوابی شامل دو مسأله است که گاهی قابل تفکیک اما غالباً به هم پیوسته است:

1. اضطراب و تنش جسمانی شده
2. پاسخ تداعی شرطی

بیماران اغلب بجز بی خوابی شکایت واضح دیگری ندارند. آنها ممکن است خود اضطراب را حس نکند، اما آن را از طریق فیزیولوژیک تخلیه نمایند. ممکن است شکایت عمده آنها از احساسات ترس آلود و افکار تکرار شونده ای باشد که مانع از به خواب رفتن آنها می شود. گاهی، ولی نه همیشه، بیمار اظهار می دارد بی خوابیش در هنگام تعطیلات برطرف می شود و هنگام استرس در سر کار یا خانه تشدید پیدا می کند.

بی خوابی روانی فیزیولوژیک، معمولاً به عنوان شکایت اولیه اشکال در خواب رفتن تظاهر می کند. بیمار ممکن است اظهار دارد که این مشکل را سال هاست که دارد و معمولاً ارتباط آن را با دوره های استرس در زندگی اش انکار می کند. اشیاء مرتبط با خواب (مانند رختخواب، تخت خواب) نیز می توانند به عنوان محرک های شرطی عمل کنند که سبب برانگیختن بی خوابی شوند.

بنابراین بی خوابی روانی-فیزیولوژیک اغلب در ترکیب با سایر علل بی خوابی از جمله دوره های استرس و اختلال های اضطرابی، سندرم تأخیر مرحله خواب و مصرف و محرومیت داروهای خواب آور بروز می کند. برخلاف بی خوابی بیماران دچار اختلالات روان پزشکی، سازگاری روزانه این بیمارن عموماً خوب است. کار و روابط در حد رضایت بخشی هستند اما ممکن است خستگی مفرطی وجود داشته باشد. سایر ویژگی ها عبارتند از:

– نگرانی مفرط در مورد ناتوانی در به خواب رفتن

– تقلای شدید برای خوابیدن

– نشخوار فکری، نانوانی پاک کردن ذهن در خلال تلاش برای خوابیدن

– افزایش تنیدگی عضلات هنگام تلاش برای خوابیدن

– سایر تظاهرات جسمی اضطراب

– فرد در جایی خارج از رختخواب خود بهتر می خوابد

– فرد وقتی تلاش نمی کند (هنگام تماشای تلویزیون) می تواند به خواب برود.

– شکایت خواب به مرور زمان تثبیت می شوند. جالب اینکه بسیاری از بیماران دچار بی خوابی روانی-فیزیولوژیک در آزمایشگاه خواب، خواب مناسبی دارند.

افرادی که مشکلات شدید خواب یا بیخوابی دارند می بایست به متخصص روانپزشکی مراجعه کرده و پس از بررسی دلایل و عوامل بیماری، درمان های لازم اعم از دارو درمانی و روان درمانی برای رفع مشکل اتخاذ شود. کلینیک روانپزشکی دی به سرپرستی دکتر شهرام حسام بختیاری با بیش از ۲۰ سال تجربه موفق در درمان انواع بیماری های روانپزشکی آماده ارائه خدمات به هموطنان عزیز می باشد.