علم روز دنیا وابستگی مواد مخدر را یک بیماری و به عبارت دقیق تر یک اختلال روان پزشکی می شناسد. بنابراین برنامه ریزی کلان، تعیین اهداف، تعیین جایگاه پیشگیری در نظام سلامت، تدوین قانون جامع و روز آمد، و در یک کلام تعیین خطوط اساسی چگونه برخورد با معضل وابستگی مواد، باید بوسیله روانپزشکان، حداقل با مشارکت مستقیم آنان به انجام رسد.
با توجه به گستردگی ابعاد وابستگی مواد مخدر و اینکه بار اصلی درمان سطح اول بر دوش همکاران زحمت کش پزشک عمومی قرار دارد، مشارکت فعال این عزیزان اجتناب ناپذیر است. لذا تدوین برنامه ی جامع آموزش مداوم آنان و حفظ روزآمدی و استفاده ی بجا از این نیروی متخصص، ضروری است.
پیچیدگی ها و دشواری های برخورد با افراد وابسته به مواد مخدر، مصاحبه ی انگیزشی و اصول مشاوره باید در اولویت آموزش ها قرار گیرد. همکاران داروساز ما شاید بیشترین و نزدیک ترین تماس را با افراد وابسته بهره جست. گاه یک عبارت هوشمندانه می تواند ماشه چکان جهشی مهم در زندگی یک فرد باشد.
همکاران بزرگوار داروساز ما قطعا از اینکه تحت فشار افراد وابسته، ناخواسته نقشی در پخش ترامادول، دیازپام، دی فنوکسیلات و استامینوفن کدئین داشته باشند، در رنجند. به این عزیزان ارج نهیم و از آنها تقاضا کنیم در راهنمائی افراد وابسته ما را یاری کنند. و در نهایت همکاران متخصص رشته های داخلی می توانند در مراحلی از درمان افراد وابسته کمک کننده باشند.
همکاران سایر تخصص ها نیز چون پیام رسانان شریف نظام سلامت یاریگر ما توانند بود. شرط همه ی این همکاری های بین رشته ای، ایفای نقش هدایت گر، و درخواست همکاری صمیمانه از جانب روان پزشکان و برگزاری ادواری سمینارهای بین رشته ای است.
چه باید کرد؟ راهکارهای مقابله با اعتیاد
تغییر در ساختار ستاد به گونه ای که فردی متخصص و آگاه به ظرایف و پیچیدگی های معضل چند وجهی وابستگی مواد (قطعاً یک روانپزشک) در رأس آن قرار گیرد. این فرد با استفاده از اختیارات معاونت ریاست جمهور و حمایت ایشان در جهت بحرکت در آوردن عزم ملی در مبارزه با مواد اقدام نماید.
گام اول تدوین استراتژی جامع چند مرحله ای در ستاد با بهره گیری از کلیه متخصصین، تعیین اولویت ها، درجه بندی آنها و تعیین اهداف مشخص و تعریف شده برای هر مرحله است.
بعنوان مثال می توان سال اول را برای تهیه آمار و وضعیت سنجی دقیق، سه سال بعدی را جهت تلاش در توقف رشد، و بالاخره شش سال بعدی را برای کاهش ده درصدی مصرف مواد هدف گذاری کرد. اعلام دقیق برنامه ها و اهداف به اهل فن، از طرفی موجب رفع معایب احتمالی برنامه ها می شود و از سوی دیگر میزان دقیق کار انجام یافته در سال های بعدی را نشان می دهد.
در بخش وضعیت سنجی، قوانین کنونی، چگونگی صرف بودجه ها، شیوه عملکرد در زمینه های درمان و پیشگیری، محاسن و احیانا معایب آنها باید بدون سوگیری مورد بررسی قرار گیرند. در بخش پیشگیری کار بسیار گسترده ای که حدود ۹۰% افراد در معرض خطر را پوشش دهد، ضروری است.
البته رئیس گروه مشاوران ستاد در سال گذشته این مژده را داده بود وی به درستی دانش آموزان، دانشجویان، کارگران و زندان ها را نقاط در معرض خطر ذکر کرده است. به نظر می رسد باید بعضی محیط های دیگر را نیز به این گروه ها اضافه کرد. افزودن واحد درسی مناسب در کتب راهنمائی، دبیرستان و دانشگاهی، بسیار ضروری است.
گسترده ابعاد وابستگی مواد مخدر ایجاب می کند که از صرف کارهای کم بازده نیروبر اجتناب شود. جمع کردن چند ده نفر در یک مسجد و طرح بحث اعتیاد به یک شوخی بیمزه با امر خطیر پیشگیری بیشتر شباحت دارد تا کار جدی. اگر افرادی که در این مسجد گرداننده جلسه اند، صلاحیت دارند چرا همان جلسه را مقابل دوربین تلویزیونی و برای میلیون ها نفر اجرا نمی کنند؟ و اگر صلاحیت ندارند چرا پول و وقت مردم را هدر می دهند؟
بازنگری دقیق قوانین مرتبط با وابستگی مواد، روز آمد کردن آن، حذف مجرم دانستن معتاد و منع بازداشت این افراد. انفکاک کامل و روشن فرد وابسته از قاچاقچی اولویتی اساسی است.
معتاد یک قربانی است و قاچاقچی یک جانی
بنابراین اولی باید مورد حمایت قرار گیرد و درمان شود و دومی مجازات. کمک به افراد وابسته از طریق خدمات مددکاری، کاریابی و کمک های روان شناختی برای تغییر سبک زندگی و آغاز یک زندگی جدید با بهره گیری از کلینیک های تخصصی ترک اعتیاد.
فعال شدن بخش درمان از طریق یکپارچگی سازمان های حمایت کننده نظیر کمیته امداد، سازمان بهزیستی در وزارت رفاه و تعیین متولی خاص برای درمان افراد نیازمند نیز ضروری است تغییرات لازم در آئین نامه های مراکز خود معرف داده شود تا این مراکز بتوانند از کمک های سازمان های حمایت گر داخلی و خارجی برخوردار شوند، و با برخورد علمی و روز آمد با افراد وابسته، رها از مشکلات مادی ارائه خدمات خویش را فراتر از متادون برده و ارتقا بخشند.
بهره گیری از آزمایشگاه در کنترل و پیگیری درمان اعتیاد بسیار مفید خواهد بود. در تجویز متادون می توان نظام مندتر عمل کرد، مشروط براینکه کلینیک های خود معرف همکاری صادقانه در این زمینه داشته باشند. مثلاً می توان از روان پزشکان یا پزشکانی که یک دوره چند ماهه را گذرانده اند بهره جست، تا فاجعه ی تجویز متادون به فردی که روزی یک گرم تریاک مصرف می کند تکرار نشود.
فعال تر کردن واحد پژوهشی مستقل و رها از سوگیری در ستاد که ضمن ارائه برنامه ها و رهنمودهای لازم، برنامه های اجرا شده توسط ستاد را بدون واهمه ارزیابی و نقد نماید. این واحد نیز می تواند در مراکزی که ضروری می داند و ریسک وابستگی بالا رفته است، برنامه های غربالگری با رعایت استانداردها و حفظ حرمت و حریم خصوصی افراد به عمل آورد.
تمرکز بیشتر بر این مناطق پر خطر و مداخله ی به موقع می تواند بسیار مفید واقع شود. هم چنانکه مداخله در بحران به موقع یک مشاور در یک دبیرستان یا دانشگاه می تواند از گسترش وابستگی مواد پیشگیری نماید. لازمه ی این اقدامات آموزشی کافی کادرهای مشاور در این مراکز است.
و یک ابراز نگرانی از تهیه و تولید متادون، بوپرنورفین و سایر داروهای اعتیادآور است. امروزه در اکثر کمپ ها و مراکز ترک اعتیاد شاهد این هستیم که به محض مراجعه یک فرد معتاد، به دلیل سهولت و عدم آگاهی مشاوران و درمانگران دست به تجویز متادون و سایر داروهای اعتیادآور می زنند. امروزه در اکثر نقاط جهان متادون را نیز به خاطر اینکه به هرحال یک ماده مخدر است زیر سوال می برند.
تجویز متادون و بوپرنورفین می بایست در شرایط خاص و تحت نظارت پزشک متخصص قرار گیرد. با تجویز غیر تخصصی فرد معتاد از چاله بیرون آمده و به چاه می افتد. این بدین معنی است که فرد وابستگی را نسبت به مواد مخدر از دست داده ولی به داروهای ترک اعتیاد وابسته شده است. در اکثر موارد ترک این داروها از خود مواد مخدر مورد مصرف فرد معتاد سخت تر و زمانبرتر است!
موارد تجویز و مصرف داروهای به ظاهر ترک اعتیاد می بایست کنترل شود و بر روی مراکز و کمپ های ترک اعتیاد کنترل بیشتری صورت گیرد.
کار اصلی ستاد مبارزه با مواد مخدر برنامه ریزی کلان در محدوده ی نظام سلامت در مقوله پیشگیری، آموزش، پیشنهاد قانون، درمان، تسهیل و اصلاح کار سایر تشکیلات مجری و در یک کلام رهبری مبارزه است. برای این اهداف سازمان آرزوی موفقیت دارم.
نتیجه گیری
جامعه ما در برخورد با پدیده ی اعتیاد هنوز در مرحله ی گسستگی قرار دارد و نیازمند انسجام است. هنوز قانون مواد مخدر، معتاد را مجرم می شناسد و مرز بین قربانی (معتاد) و جانی (قاچاقچی) مخدوش است. بزرگترین تولید کننده ی تریاک جهان، افغانستان، در همسایگی ما به تولید ادامه می دهد و هنوز استراتژی ملی منسجم و عزم ملی در برخورد با این معضل خانمان برانداز نداریم.
پیشنهاد ما فعال تر و تخصصی تر و عملیاتی تر شدن ستاد مبارزه با مواد مخدر، تدوین استراتژی جامع با تأئید بالاترین مسئولان کشوری، تأمین امکانات مالی برای درمان افراد وابسته به مواد، تعیین دقیق شرح وظایف هر کدام از ارگان ها، فعال تر شدن واحد پژوهشی در ستاد و اجرای برنامه ی غربالگری است.
کلینیک روانپزشکی و ترک اعتیاد دی به سرپرستی دکتر شهرام حسام بختیاری با بیش از ۲۰ سال سابقه در زمینه ترک اعتیاد، اولین مرکز تخصصی با مجوز بستری اعتیاد در کشور می باشد که با داشتن تیم پزشکی و روانپزشکی و مشاوره، خدمات درمان اعتیاد را در فضایی متفاوت دارای بخش های عمومی، خصوصی و خصوصی ویژه(VIP) برای خانم ها و آقایان ارایه می کند.
نظر بدهید