شکل خوراکی این دارو در ۱۹۸۴ از طرف FDA جهت درمان وابستگی مواد افیونی مورد تأیید قرار گرفت. جالب اینکه تقریباً در همان سال ها از طرف NIDA(موسسه ملی سوء مصرف دارو) راهنمای تولید Guidelineنالترکسان مداوم رهش تعیین و اعلام شد.

در این راهنما کسب سطح خونی دو نانوگرم در میلی لیتر، فرمولاسیون ساده، ایمنی و بالاخره سهولت نسبی تولید انبوه مورد تأکید قرار گرفته بود. نیمه عمر نالتروکسان ۳-۱ ساعت و متابولیت فعال آن بتا نالترکسان ۱۳ ساعت است. اما از نظر بالینی و در عمل دارو قادر است به طور موثر تا ۷۲ ساعت اثرات پاداش دهنده (نشئه) مواد مخدر را وقفه دهد، بطوری که احساس ذهنی اوج high را که با مصرف مواد به وجود می آید، از بین می برد یا کاهش می دهد.

نالترکسان اگر با روش های رفتار درمانی شناختی ساخت یافته توأم شود، می تواند در پیشگیری از عود بسیار موثر باشد. این دارو حتی به تنهائی نیز اگر بطور مرتب و با دوز ۵۰mg به مدت یک سال مصرف شود، در پیشگیری از عود اثر بخش خواهد بود. اما مشکل اساسی این دارو قطع مصرف به وسیله بیمار، گرانی آن و  عدم پذیرش بیمه ای دارو است.

عوارض نالترکسان

تهوع، درد شکم، استفراغ،  سردرد ، آستنی، گیجی، و خستگی، تحریک پذیری و درد سینه گزارش شده است. این عوارض در عمل غالباً گذرا و قابل تحمل هستند.

مورد منع مصرف و احتیاط نالترکسان:

– نالترکسان مداوم رهش نباید در افراد مبتلا به هپاتیت مصرف شود.

– در مصرف کنندگان مواد افیونی.

– افرادی که تست چالش نالوکسون مثبت و یا تست ادرار مثبت در غربالگری دارند.

و بالاخره افراد احساس به نالترکسان جزو موارد منع مصرف دارو هستند.

در مصرف کنندگان افیون باید فاصله قطع مصرف و شروع نالترکسان هفت الی ده روز باشد.

– افرادی که پس از استفاده از نالترکسان مداوم رهش به مصرف افیون روی آورند در معرض مرگ قرار می گیرند.

– در افرادی که بیماری فعال کبدی دارند باید با احتیاط مصرف شود.

– افراد الکلی باید از نظر افسردگی و افکار خودکشی تحت نظر باشند.

– حتمال حساسیت ریوی (پنومونی ائوزینوفیلیک) اگرچه اندک اما مطرح است.

نالترکسان

در شکل کاشتنیimplant حساسیت پوستی و در نوع تزریقی واکنش پوستی indurationمحتمل است.هم چنان که گفته شد دارو در سال های اخیر به صورت مداوم رهش sustained release تولید شده است.

نوع کاشتنی با ایجاد شکاف در زیر پوست شکم یا زیر بغل به طول ده تا۱۲ سانتی متر جا داده می شودو نوع تزریقی به شکل عمیق عضلانی است. آمپول ۳۸۰mgو هر ماه یک بار تزریق می شود. کاشت نوع g۴/۳ قاعدتا باید ۱۸۸ روز و نوع ۷/۱ گرمی ۹۰ روز ویار به ماده را از بین ببرد. دارو در غرب بیشتر برای مقابله با الکلیسم بکار می رود، اما پژوهش هائی نیز در اثر بخشی آن بر درمان مواد افیونی را انجام گرفته است.

بعضی از پژوهشگران نیاز به بررسی بیشتر در کارایی انواع مداوم رهش را مورد تأکید قرار داده اند  و برخوردها محتاطانه بوده است. اما اغراق نیز وجود دارد. ادعای ۸۴% موفقیت با کاشت زیر جلدی و امکان زندگی رها از ماده؟

اما حتی این پژوهش ها نیز بر اینکه ممکن است این افراد به مواد دیگری بجز افیون روی آورند اشاره کرده اند. چند سال قبل تصور می کردم روزی که پژوهشگران موفق به ساخت نالترکسان طولانی اثر شوند، آن روز جشن بزرگ غلبه بر اعتیاد  خواهد بود. اما باید اعتراف کنم که به پیچیدگی و دشواری ها توجه کافی نداشتم. امروز این دارو تقریباً در دسترس ماست و قصه ی پرغصه ی وابستگی به مواد مخدر همچنان قربانی می گیرد.

چرا؟

۱-نالترکسان تزریقیnaltrel vivitrol depotrex  هنوز وارد بازار دارویی ایران نشده.

۲-نالترکسان نوع کاشتنی در تجارب محدود بسیار مایوس کننده، بسیار گران و عملا بی نتیجه بوده است، گرچه نباید در قضاوت عجله کرد.

۳-در مواردی محدود استفاده از نوع کاشتنی، بیمار علیرغم داشتن کاشت به مصرف مواد روی آورده جهت غلبه بر آنتاگونیسم، دارو با مقادیر بسیار مصرف کرده است.

۴-طول مدت اثر دارو بر خلاف ادعای سازندگان چند هفته بیشتر نبوده است. امید است وزارت بهداشت و درمان بجای اتلاف وقت بر روی شربت تریاک، که وابستگی آوری آن از هفت هزار سال قبل بر بشر ثابت شده، انرژی و سرمایه گذاری را بر تکنولوژی تولید داخلی نالترکسان مداوم رهش متمرکز کند. واقعیتی است که فرد وابسته به افیون، معمولاً انگیزه مصرف روزانه نالترکسان خوراکی به مدت یک سال را ندارد. استفاده از اشکال طولانی اثر با سطح پلاسمائی ثابت (و نه در حدی که عوارض بدهد)می تواند راهگشا باشد.

شیوه مصرف شکل خوراکی نالترکسان:

قبلاً توصیه می شد، استفاده از نالترکسان به زمانی موکول شود که سم زدایی مواد تکمیل شده است (۱۴-۱۰ روز پس از شروع پرهیز) اما امروزه با تو جه به قطع در مان های مکرر، تجویز نالترکسان را به میزان mg۵/۱۲ در روز سوم پرهیز با بهره گیری از مقادیر بیشتری بنزودیازپین و کلونیدین آغاز می کنند.

این روش، طول سم زدایی را به نصف کاهش می دهد، اما در بعضی از بیماران به علت بروز سندرم ترک شدید (عوارض گوارشی…) سبب عدم تحمل و قطع درمان می شود. لذا توصیه می شود استفاده از این روش (سم زدایی سریع) تحت مراقبت کامل پزشکی، آگاهی دادن به بیمار و ارزیابی واکنش او باشد در غیر این صورت احتمال قطع درمان را بیشتر خواهد کرد. دوز نالترکسان در ۴۸ ساعت بعدی به mg ۲۵ و چند روز بعد به mg ۵۰ افزایش داده می شود.

نالترکسون نالمفن

تجویز نالترکسان mg ۵۰ در روز چهارم یا پنجم ترک اعتیاد توأم با انفوزیون سرم ۳/۱ -۲/۳ و آمپول پرومتازین mg ۲۵ و پرفنازین ۴ میلی گرم توصیه شده و نتایج خوبی داده است.

یک روش دیگر در درمان سندرم ترک مواد افیونی قوی استفاده از برنامه های درمانی چند مرحله ای است. در این روش بتدریج آگونیست های قوی به آگونیست ضعیف، بعد آگونیست- آنتاگونیست و در نهایت به آنتاگونیست مواد افیونی تبدیل می شود. به این ترتیب که بیمار مبتلا به وابستگی هروئین (آگونیست قوی) با یک آگونیست ضعیف تر مثل متادون درمان می شود.

در گام بعدی از آگونیست نسبی (آگونیست و آنتاگونیست ها) مثل بوپره نورفین، لوومتادیل آستات و در نهایت از آنتاگونیست های افیونی نظیر نالترکسان یا نالمفن استفاده می شود. در این روش سم زدایی تدریجی، بعضی از بیماران آثار جانبی یا سندرم ترک را تجربه می کنند که در شروع درمان با نالترکسان ظاهر می شود.

نکته مهم اینکه با قطع مصرف مواد، قدرت گیرنده های آگونیست افیونی کاهش می یابدو از آنجایی که هیچ ابزار فارماکولوژیک برای تداوم مصرف آنتاگونیست های گیرنده افیونی وجود ندارد، محیط اجتماعی و مداخلات مکرر رفتاری-شناختی برای تداوم اهمیت دارد. اغلب افراد در عرض سه ماه، مصرف آنتاگونیست های مواد افیونی را قطع می کنند.

مصرف نالتروکسان:

برای تداوم مصرف این مواد شرکت دادن افراد در برنامه های به خوبی پرورده شده تضمینی، که بیمار برای مصرف دارو پاداش بگیرد، ضروری است. با قطع این مواد خطر عود بسیار افزایش می یابد. متأسفانه مصرف ماده با پاداش (ایجاد حالت نشئه) همراه است در حالی که سودمندی درمانی نالترکسان به ظاهر، پاداش ملموسی به دست نمی دهد.

نالمفن داروی جدیدتر از گروه آنتاگونیست های مواد افیونی است که از نظر تأثیر بر گیرنده های افیونی اثری متفاوت با نالترکسان دارد. تصور می شود فعال شدن گیرنده های افیونی کاپا و دلتا سبب تقویت مرکزی مصرف الکل و مواد افیونی می شود در حالی که فعال شدن گیرنده با آثار ضد تهوع محیطی و مرکزی مرتبط است.

نالترکسان آثار آنتاگونیستی ضعیفی بر گیرنده های کاپا و دلتا دارد و اثر آنتاگونیستی قوی بر گیرنده نیز دارد. لذا مصرف آن بطور موثری سبب کاهش مصرف مواد افیونی و الکل و بلوکاژ مرکزی می شود در عین حال عارضه تهوع را نیز به همراه دارد. نالمفن به طور مساوی برگیرنده های سه گانه اثر می کند. اثر آن سبب کاهش مصرف الکل و مواد افیونی می شود اما چون اثر قوی تری بر گیرنده ندارد با عوارض گوارشی کمتری همراه است.

نالمفن در حال حاضر به شکل قرص ۱۰ و ۲۰ میلی گرمی در دسترس نیمه عمر نالمفن ۱۰-۸ ساعت است.

نظر بدهید