انواع وابستگی به مواد مخدر

وابستگی به مواد، عبارت است از الگوهای رفتاری که کنترل آسیب دیده بر مصرف مواد مخدر، مصرف مداوم یا فزاینده ی مواد را به رغم دانستن این موضوع که آن ماده زندگی فرد را از هم می پاشد، ارائه می دهد. وابستگی به مواد، همچنین به صورت میل مزمن یا کوشش های ناموفق برای ترک یا کنترل مصرف یک ماده مخدر و جهت گیری زندگی فرد به سوی تهیه و مصرف آن ماده مخدر نیز شناخته شده است.

اشکال وابستگی به مواد عبارتند از:

1. وابستگی فیزیولوژیکی یا جسمانی
2. وابستگی روانی

وابستگی جسمانی

وابستگی جسمانی، عبارت است از یک تغییر سازشی یا انطباقی که در سیستم بیولوژیکی فرد ایجاد می شود، و تظاهرات جسمانی آن تنها پس از قطع مصرف دارو یا مصرف آنتاگونیست آن ظاهر شده و علائم سندرم محرومیت را ایجاد می کند.

تغییرات سازشی در انسان با همان اولین دوز مصرفی در سلول های مغز، آغاز می شود که منجر به ایجاد وابستگی یا اعتیاد نیز می شود. به عبارت دیگر، وابستگی فیزیولوژیکی یا جسمانی یعنی اینکه بدن فرد در نتیجه ی مصرف منظم یک ماده یا افزایش آن تغییر کرده و پدیده ی تحمل نسبت به ماده و یا علائم مرضی ترک در شخص ظاهر گردد. تا زمانی که مصرف ماده ادامه یابد، وابستگی فیزیکی آشکار نمی شود. اما در صورت نرسیدن مواد به بدن، علائم ناشی از ترک مواد ظاهر می گردد.

درجه ی وابستگی تنها با توجه به شدت علائم ناشی از سندرم محرومیت قابل اندازه گیری است. در واقع شدت علائم، زمان شروع و خاتمه ی آنها به نوع دارو و نیمه ی عمر بیولوژیکی آن، دوز مصرفی، تعداد دفعات مصرف، سابقه ی مصرف، میزان سلامتی و ویژگی های فردی شخص مصرف کننده بستگی دارد. وابستگی روان شناختی کنترل آسیب دیده بر مصرف دارو را بدون علائم فیزیولوژیایی اعتیاد در بر می گیرد.

وابستگی روانی

وابستگی روانی که خوگیری هم گفته می شود، با میل شدید متناوب یا مستمر برای مصرف مواد به منظور اجتناب از حالت ملال مشخص می شود. به عبارت دیگر وابستگی روانی، نوعی وابستگی به الگوی رفتاری شاخص سوءمصرف دارو اشاره دارد. ابعاد وابستگی روانی، شامل رفتار جستجوگرانه یا اجبار درونی در جهت جستجوی دارو و تظاهر رفتارهای خاص برای به دست آوردن ماده می باشد.

در تعریف دیگری منظور از وابستگی روانی، تمایل به مصرف ماده یا چیزی که دارای اثرات لذت بخش بوده و تولید رضایت کند، می باشد. در این گونه وابستگی ها بعد از قطع مواد، علائم ترک ظاهر نمی گردند و یا نشانه های بروز یافته ی ناشی از قطع آنها ضعیف است. در حقیقت، وابستگی روان شناختی ممکن است در غیاب وابستگی جسمانی رخ بدهد. در وابستگی های روانی، ادامه ی وابستگی و مصرف مواد با حالت اجبار همراه است و نشانه های کمبود بسیار شدید می باشند.

آثار روانی و خلقی، شامل پیدایش حالت نشاط، بی اعتنایی نسبت به محرک ها و آرامش ناشی از مصرف مواد به ویژه به صورت وریدی می باشد.

وابستگی روان شناختی ممکن است در غیاب وابستگی جسمانی رخ بدهد، مانند مصرف مواد توهم زا که بیشتر وابستگی روانی ایجاد می کند تا وابستگی جسمانی. وابستگی روانی تقریباً همیشه قبل از وابستگی فیزیکی به وجود می آید، ولی همیشه وابستگی روانی منجر به وابستگی فیزیکی نمی شود. اما در فرم تزریقی درمان وابستگی بسیار مشکل و طولانی مدت می باشد. مصرف موادی چون کوکائین و کانابیس (ماری جوانا) وابستگی روانی ایجاد می کند.

بسیاری از افراد مصرف کننده معتقدند که بعضی از داروها و موادی مانند توهم زا اعتیادآور نیستند و به راحتی مصرف می شوند و نمی توانند ایجاد اعتیاد نمایند. پس ضروری است که به چنین افرادی که معتقدند مصرف این مواد اعتیادآور نیست، با قاطعیت برداشت نادرست آنها را تصحیح نماییم.