یکی از مواد محرک خفیف طبیعی و قانونی، کافئین است که اساساً به صورت قهوه، چای، شکلات و نوشیدنی های کولادار و دیگر محصولات نظیر داروهای سرد مورد مصرف قرار می گیرد. به عنوان یک حقیقت، کافئین دارویی است که تقریباً هر کسی آن را مصرف کرده است و غیر از موارد مصرف مطرح شده، کافئین در بسیاری از داروهای تجویزی و غیرتجویزی مانند قرص های مسکن سردرد، محرک ها، ضد میگرن و قرص های رژیمی وجود دارد.

این ماده به علت خاصیت اعتیادآور جزء داروهای روانگردان قرار گرفته است. قهوه به عنوان رایج ترین ماده ی روان گردان در کشورهای غربی و چای به عنوان رایج ترین ماده ی روانگردان در کشورهای شرقی مورد استفاده قرار می گیرد.
کافئین جزء موادی است که در چهارمین چاپ راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، برای آن تشخیص وابستگی اعتیاد و ترک در نظر گرفته نشده است.

کافئین

طبق نظر انجمن روان پزشکان آمریکا، کافئین موجود در یک فنجان قهوه ی دم کرده ۱۰۰ میلی گرم و یک فنجان چای ۳/۱ این مقدار، در هر قرص سرماخوردگی و ضد درد ۲۵ تا ۵۰ میلی گرم، در یک قرص تحریک کننده ۱۰۰ الی ۲۰۰ کیلی گرم، در هر قرص یا داروی کاهش وزن بدن، ۷۵ الی ۲۰۰ میلی گرم و در هر شکلات و کاکائو نیز ۵ میلی گرم می باشد.

با توجه به اینکه مصرف کافئین می تواند بروز سرآسیمگی، تپش قلب و بی خوابی شود، با این حال کافئین به عنوان یک داروی محرک اگر کم مصرف شود، موجب فعال شدن CNS های مغز و سیستم عصبی سمپاتیک می شود. مکانیسم اولیه تأثیر مصرف کافئین، آنتاگونیسم گیرنده های آدنوزین است و فعال کردن این گیرنده ها، پروتئین مهاری G را فعال می سازد، کافئین مصرف از طریق جریان خون وارد مغز می شود و بیشتر بر گیرنده ها تأثیر می گذارد که این امر موجب غلظت نورن های گیرنده آدنوزین می شود. 

اثرات کافئین

کافئین مصرفی از طریق سیستم گوارش جذب شده و بعد توسط کبد متابولیز می شود. مصرف کافئین در دوز پائین به عنوان تقویت کننده ی مثبت عمل می کند و اثرات خوشایندی در انسان ایجاد می کند. به طور نمونه، ۱۰۰ میلی گرم کافئین می تواند سرخوشی خفیف ایجاد کند.

اما مصرف کافئین در دوز بالا به عنوان  تقویت کننده ی مثبت محسوب نمی شود، زیرا به اثرات ناخوشایندی چون ملال خفیف، اضطراب، تحریک پذیری و بی قراری منجر می شود. به طور مثال، ۳۰۰ میلی گرم کافئین می تواند اثرات ناخوشایندی را بروز دهد. 

چای بیش از هزار ماده ی شیمیایی دارد که ماده ی اعتیادآور آن کافئین و ماده ی تلخش تانن است. مصرف چای باعث می شود که عضلات بدن تحریک شوند و خستگی از بین برود و اکسیژن زیادی به عضلات وارد شود. بنابراین، یکی از اثرات مهم چای یا نیکوتین تحریک عضله ی قلب می باشد که موجب پمپاژ خون قلب به قسمت های مختلف بدن و کاهش خستگی و کسب انرژی می شود.

در صورت مصرف اندک چای، کافئین از طریق فعال کردن CNS، سیستم عصبی سمپاتیک، تأثیر مثبت بر خلقريال هوشیاری، توجه، تمرکز، دقت و تفکر ایجاد می کند. اما اگر مقدار مصرفی نیکوتین بیش از سه تا چهار فنجان قهوه باشد، درست برعکس عمل کرده و موجب عملکرد منفی موارد ذکر شده می شود.

کافئین زمانی برای شخص مسموم کننده است که بیش از ۲۵۰ میلی گرم یا بیش از دو فنجان قهوه مصرف گردد و علائمی چون بی قراری، برانگیختگی، عصبانیت، بی خوابی، سرخ شدن صورت، آشفتگی های معدی-روده ای، آشفتگی تکلم و بی نظمی های قلبی را نشان دهد.

به علاوه، از تجاربی که شخص بعد از مصرف کافئین زیاد (شش فنجان قهوه) به دست می آورد، می توان به بروز تحریک مفرط، سرگیجه، اضطراب، احساس غیرواقعی صدای زنگ در گوش و توهمات دیداری اشاره کرد. همچنین، اگر شخص به طور مرتب دو فنجان قهوه بنوشد، نشانه های مسمومیت را نشان خواهد داد و در طی یک سال مصرف زیاد قهوه به اختلال های جسمانی چون فشار خون بالا، ضربان قلب تند و نامنظم، افزایش میزان تنفس، اختلال زخم های گوارش، افزایش ترشح اسید معده و زخم معده مبتلا خواهد شد.

یافته های مطالعاتی حاکی از آن است که پدیده ترک کافئین نیز وجود دارد و ظاهر شدن علائم ترک چون احساس سردرد و تهوع بیانگر تحمل و وابستگی فیزیولوژیکی به آن است که در نتیجه ی مصرف طولانی شکل می گیرد.

ترک کافئین

علائم شایع ترک کافئین:

– سردرد

– تحریک پذیری

– خستگی

– اضطراب

– علائم خفیف افسردگی

– اختلال عملکرد روانی-حرکتی

– تهوع

– استفراغ

– میل شدید برای مصرف کافئین

– درد و سفتی عضلات

نشانه های ترک کافئین ۱۲ تا ۱۴ ساعت پس از آخرین دوز ظاهر می شوند و در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت به اوج خود می رسند و ظرف ۷ روز برطرف می شوند.

کلینیک ترک اعتیاد دی بصورت شبانه روزی با بخش های مجزا برای خانم ها و آقایان آماده ارایه خدمات بستری ترک اعتیاد در شهر تهران می باشد. مرکز ترک اعتیاد دی با بیش از ۲۰ سال فعالیت بعنوان نخستین مرکز تخصصی روانپزشکی و درمان اعتیاد توانسته است رضایت هموطنان عزیز را در بخش های ترک اعتیاد و بستری روانپزشکی جلب نماید.

نظر بدهید