تریاک قدیمی ترین و شناخته شده ترین ماده از انواع مواد اعتیادآور است که از گیاه خشخاش به دست می آید. این گیاه در مناطق معتدل ، در بیشتر نقاط دنیا کشت می شود. در بعضی کشورها نه به علت شیره آن ، بلکه صرفاً به دلیل دانه و گل های زیبایش کشت می شود. از دانه های آن روغن به دست می آید که بسیار مغذی و با ارزش است. همچنین در تهیه کیک و شیرینی از دانه های خشخاش استفاده می شود. گیاه خشخاش دارای گل های زیبایی به رنگ قرمز تیره است. در اواخر اردیبهشت گل ها به کپسولی به رنگ تیره به نام گرز خشخاش که به گرز شیطان هم معروف است تبدیل می شوند. کپسول ها در اواخر بهار یا اوایل تابستان به تدریج زرد می شوند و در این هنگام اقدام به تیغ زدن آن ها می کنند. این کار توسط افرادی که تیغ زن نام دارند در ساعات اولی شب شروع می شود که چندین شکاف در روی گرزها ایجاد می کنند. از محل شکاف ها شیره ای خارج می شود که قبل از طلوع آفتاب با کردک جمع آوری می کنند. این ماده شیره تریاک نام دارد. شیره تریاک را به وسیله مالش ، حرارت دادن و یا در مقابل آفتاب گذاشتن تبدیل به تریاک می کنند.

تریاک معمولاً به رنگ قهوه ای سیر است که بویی شبیه به آمونیاک یا ادرار مانده دارد و هنگام سوختن بوی خاصی شبیه چسب دو قلو می دهد. بسته بندی آن به صورت لول ، حبه قند و یا کیک می باشد که معمولاً مانند لاستیک در اثر مجاورت با گرما نرم شده و کمتر حالت چسبنده پیدا می کند و مانند گِل کوزه گری قابل ورز دادن است و هرچه بماند و یا ورز داده شود روشن تر ، حجیم تر و تلخ تر می شود و کیفیت آن افزایش می یابد. پس از مصرف تریاک ، ماده ای قهو ای سوخته و براق به دست می آید با نام سوخته تریاک که گاهی آن را در آب حل کرده و به صورت شربت بنفش رنگی مورد استفاده قرار می دهند. در گذشته خانواده ها سوخته تریاک را به عنوان تریاک طبی به کودکان و بزرگسالان برای درمان اسهال و سرما خوردگی می دادند.

پس از جمع آوری سوخته ، معمولاً آن را با تریاک به نسبت 3 به 1 مخلوط می کنند ، می جوشانند و از صافی عبور می دهند. محلول حاصل را می جوشانند تا سفت شود و به آن شیره تریاک می گویند که به صورت تکه های سیاه رنگ و براق دیده می شود. تفاوت آن با سوخته در این است که سوخته دارای سطحی ناصاف ، زبر و خشن می باشد ، در حالی که شیره تریاک دارای سطحی صاف و صیقلی است. با صاف نمودن محلول شیره بخشی از آن به صورت ناخالص در صافی باقی می ماند که به آن تفاله تریاک گفته می شود. این ماده معمولاً به شکل پودر قهوه ای رنگ و فاقد مرفین دیده می شود که می بایست به دور ریخته شود ، اما با هدف افزایش حجم مواد مخدر ، این ماده را به عنوان ناخالصی به تریاک اضافه می کنند.

یکی از روش های معمول مصرف تریاک ، دود کردن یا تدخین آن است که به شکل های مختلفی انجام می شود. در مواردی که یک سنگ با سطح کوچک را داغ می کنند و مقداری تریاک روی آن قرار می دهند و سپس یک سیخ را روی تریاک قرار داده و دود حاصل از آن را توسط لوله ای معمولاً لوله خودکار می بلعند. بعضی افراد از ابزاری به نام وافور استفاده می کنند که نیازمند زغال و منقل است. واژه وافور نیز از کلمه واپور ( vapor )گرفته شده و به معنی دود و بخار می باشد. وافور را از سر سفالی آن روی منقل قرار می دهند و مقداری تریاک را کنار لوله وافور می گذارند و با زغال گرم می کنند و دود حاصل از آن را استنشاق می کنند.

تریاک یا به عبارت دقیق تر افیون ، عضو اصلی شاخه افیون ها یا مواد افیونی می باشد که در مورد نشانه های مصرف تریاک ، علائم مسمومیت با تریاک و همچنین نشانه های ترک تریاک در مطلبی با عنوان مواد افیونی پرداخته شده است.